Άρθρο της Δέσποινας Ασλάνογλου
διατροφολόγος - διαιτολόγος
Σύμφωνα με τον Ελληνικό Κώδικα Τροφίμων και Ποτών με τον όρο «πρόσθετη ύλη τροφίμων», «πρόσθετα τρόφιμα» ή απλώς «πρόσθετο», νοείται οποιαδήποτε ουσία, η οποία δεν καταναλώνεται συνήθως μόνη της ως τρόφιμο ούτε χρησιμοποιείται συνήθως ως χαρακτηριστικό συστατικό τροφίμων, είτε έχει θρεπτική αξία είτε όχι, και της οποίας η σκόπιμη προσθήκη στα τρόφιμα, για τεχνολογικούς σκοπούς, κατά την παραγωγή, μεταποίηση, παρασκευή, κατεργασία, συσκευασία, μεταφορά ή αποθήκευση, έχει ή θεωρείται λογικό να έχει ως αποτέλεσμα το να αποτελέσουν η ίδια ή τα παράγωγα της συστατικό στοιχείο των τροφίμων αυτών, άμεσα ή έμμεσα.
Η βιομηχανία των τροφίμων παραπλανεί συχνά το κοινό διαφημίζοντας τρόφιμα που δεν περιέχουν συντηρητικά. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν περιέχουν κάποιο Ε από τις υπόλοιπες κατηγορίες των προσθέτων. (βλ. στο τέλος τις κατηγορίες των προσθετικών υλών)
Τα πρόσθετα τροφίμων είναι φυσικές ή συνθετικές ουσίες που προστίθενται σκόπιμα στα τρόφιμα για να εκτελέσουν ορισμένες τεχνολογικές λειτουργίες. Η προσθήκη μπορεί να έχει κύριο σκοπό:
o Να βελτιώσουν και να διευκολύνουν τις συνθήκες παραγωγής τους
o Να βοηθήσουν στην καλύτερη εμφάνισή τους αφού κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής τους επεξεργασίας χάνουν κάποια από τα χαρακτηριστικά τους (π.χ. χρώμα) που είναι δυνατό να τα καταστήσουν λιγότερα ελκυστικά από τον καταναλωτή (κανείς δεν θα ακουμπούσε ποτέ π.χ. ένα παριζάκι που δεν θα είχε «καλλωπιστεί» από τη βιομηχανία)
o Να βελτιώσουν τη γεύση τους (στον όρο βελτίωση θα μπορούσε να βάλει κανείς πολλά εισαγωγικά)
o Να παρατείνουν την ζωή ενός τροφίμου
Νομικά η χρήση προσθέτων με σκοπό τη συγκάλυψη μειονεκτημάτων ή ακαταλληλότητας κάποιου τροφίμου που μπορεί με οποιονδήποτε τρόπο να δημιουργήσει παραπλανητική εντύπωση για τη σύστασή του απαγορεύεται – ωστόσο, αυτή η απαγόρευση μένει πολύ συχνά στα χαρτιά...
Η σύγχρονη κοινωνία και τα διατροφικά πρότυπα που έχουν δημιουργηθεί, έχουν τοποθετήσει τα πρόσθετα στην καθημερινή μας διατροφή και μάλιστα όχι σε αμελητέες ποσότητες. Έχει υπολογιστεί ότι στην Ελλάδα κάθε άτομο καταναλώνει περίπου 5 κιλά πρόσθετα το χρόνο.
Σύμφωνα με τον ΕΦΕΤ τα πρόσθετα αξιολογούνται για την ασφάλειά τους πριν να εγκριθούν. Ανεξάρτητες επιτροπές επιστημόνων υποβάλλουν τα πρόσθετα σε κατάλληλες δοκιμές και τοξικολογική αξιολόγηση. Εάν αποδειχθεί η τεχνολογική ανάγκη για τη χρήση τους και την ασφάλειά τους, δηλαδή ότι δεν παρουσιάζουν κανένα κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, εγκρίνονται. Επίσης, από τον αρμόδιο φορέα κάθε χώρας, κάθε πρόσθετο έχει ελεγχθεί και προσδιοριστεί σε τι ποσότητες ακριβώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ενώ τα πρόσθετα έχουν δοκιμαστεί επίσης και ανά δύο μαζί για να τεκμηριωθεί ότι δεν αλληλεπιδρούν και άρα είναι ασφαλής η χρήση τους για τον άνθρωπο. Είναι όμως αυτές οι επιστημονικές επιτροπές που πραγματοποιούν τις έρευνες και τους ελέγχους πραγματικά ανεξάρτητες; Και κυρίως, είναι τα αποτελέσματα των αξιολογήσεών τους αξιόπιστα;
Οι φορείς διασφάλισης τροφίμων και οι παρασκευαστές υποστηρίζουν ότι τα βιομηχανικά τρόφιμα είναι πιο ασφαλή από ποτέ. Πράγματι, αυτό ισχύει από μικροβιολογική άποψη (σε σύγκριση με το παρελθόν, τα τρόφιμα που καταναλώνουμε συντηρούνται και μπορούν να καταναλωθούν για μεγαλύτερο διάστημα). Την ίδια στιγμή όμως, πολλές επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι μια σειρά πρόσθετα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας.
Πιο συγκεκριμένα ορισμένα πρόσθετα προκαλούν επιπλοκές σε άτομα που πάσχουν από νεφροπάθειες ή υπερθυρεοειδισμό και επηρεάζουν αρνητικά την υγεία ανθρώπων που έχουν ουρικό οξύ ή είναι πολυμεταγγιζόμενα. Επίσης προκαλούν αλλεργίες, το σύνδρομο υπερκινητικότητας στα παιδιά, και ορισμένα που είναι ύποπτα για τη δημιουργία όγκων.
Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω τα πρόσθετα έχουν ελεγχθεί ακόμα και ανά δύο. Ωστόσο στα ράφια των καταστημάτων συναντά κανείς τρόφιμα που περιέχουν πολύ παραπάνω από δύο πρόσθετα, άρα είναι άγνωστη ακόμα η επίδραση αυτών των συνδυασμών προσθέτων (συνδυασμοί τριών – τεσσάρων κοκ προσθέτων) στον ανθρώπινο οργανισμό.
Επιπρόσθετα είναι άγνωστη και η αλληλεπίδραση που μπορεί να έχουν τα χημικά αυτά με τα φυσικά συστατικά των τροφών κατά την επεξεργασία τους. Για παράδειγμα, τα νιτρώδη και νιτρικά συντηρητικά που συναντά κανείς στα αλλαντικά, εύκολα σχηματίζουν νιτροζαμίνες (π.χ. αν ψηθούν στα κάρβουνα βλ. λουκάνικα), που είναι ισχυρά καρκινογόνες (έχει αποδειχθεί πειραματικά ότι προκαλούν καρκίνο σε κάθε είδος πειραματόζωου που δοκιμάσθηκαν).
Ακόμα μεγαλύτερη είναι η λίστα με τα πρόσθετα που κατηγορούνται για το σύνδρομο υπερκινητικότητας στα παιδιά. Το φαινόμενο αυξάνεται με τα χρόνια και πια οι γιατροί αρχίζουν να χορηγούν φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση του συνδρόμου, δηλαδή επιπλέον χημικά στον οργανισμό των παιδιών.
Όλα τα πρόσθετα έχουν κατώτατο όριο για την ημερήσια πρόσληψη. Ωστόσο, προσθέτοντας κανείς όλα τα τρόφιμα που καταναλώνει καθημερινά μαζί με τα πρόσθετα που αυτά περιέχουν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι εύκολα μπορεί να ξεπεράσει αυτό το όριο, όπως για παράδειγμα το Ε123 (Αμαράνθη) μία χρωστική ουσία που χαρίζει κόκκινο χρώμα σε φαγητά και ποτά. Το όριο ασφαλείας της συγκεκριμένης χρωστικής είναι 0-0.5 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα. Οι ενήλικες όμως, πίνουν συνχά περισσότερα από 1 ποτό κατά την έξοδό τους με αποτέλεσμα να καταναλώνουν μέχρι και έξι φορές παραπάνω από την επιτρεπόμενη ημερήσια πρόσληψη του Ε123, (όταν καταναλώνουν ποτά που περιέχουν το πρόσθετο όπως κόκκινα κοκτέιλ, βερμούτ και απεριτίφ).
Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι κανείς δε μπορεί να πιστοποιήσει με βεβαιότητα ότι το σύνολο των προσθέτων που χρησιμοποιούνται ευρέως στη βιομηχανία τροφίμων είναι 100% ασφαλή για τον ανθρώπινο οργανισμό. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει. Εκατοντάδες επικίνδυνα για την υγεία μας (και κυρίως για την υγεία των παιδιών, των ασθενών και των ηλικιωμένων) πρόσθετα περιέχονται στα τρόφιμα που καταναλώνουμε «καμουφλαρισμένα» κάτω από πολύχρωμες στιλάτες ετικέτες και συσκευασίες.
Η χρήση προσθέτων στη βιομηχανία των τροφίμων είναι αναπόφευκτη. Την ίδια στιγμή όμως δεν είναι και όλα τα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία πραγματικά αναγκαία – π.χ. ενισχυτικά γεύσης, πολλές χρωστικές κ.α. – με την έννοια ότι δεν εξυπηρετούν πραγματικά τις διατροφικές ανάγκες των καταναλωτών αλλά τις «ανάγκες» της βιομηχανίας τροφίμων να προωθήσει τα προϊόντα της με κάθε τρόπο, μέσο και... κόστος για την υγεία των καταναλωτών.
Ο έλεγχος των προσθέτων που κυκλοφορούν στη βιομηχανία των τροφίμων θα πρέπει να γίνεται από δημόσια ερευνητικά κέντρα και ανεξάρτητους επιστήμονες που δεν θα σχετίζονται με οποιονδήποτε τρόπο με τη βιομηχανία τροφίμων, ποτών κοκ. Επίσης, οι έρευνες αυτές θα πρέπει να είναι στη διάθεση όλων των επιστημονικών φορέων και της κοινωνίας.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
Σε κάθε πρόσθετο αντιστοιχεί ένας τριψήφιος ή τετραψήφιος αριθμός. Πριν από τον αριθμό υπάρχει η ένδειξη Ε που δηλώνει ότι έχει εγκριθεί η κυκλοφορία του στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Χρησιμοποιώντας τον κωδικό αριθμό δεν συγχέονται τα πρόσθετα που έχουν περισσότερα από ένα ονόματα, ή παρόμοια ονόματα. Επίσης εξοικονομείται χώρος κατά την επισήμανση του τροφίμου. Στη συσκευασία όλων των τροφίμων υπάρχει υποχρεωτικά ο κατάλογος των συστατικών του, ο οποίος συνίσταται στην παράθεση όλων των συστατικών του τροφίμου κατά σειρά ελαττούμενης περιεκτικότητας ως προς το βάρος, συμπεριλαμβανομένων των πρόσθετων. Ο καταναλωτής μπορεί επομένως να ελέγξει ποια πρόσθετα περιέχονται σε ένα τρόφιμο, διαβάζοντας την ετικέτα. Στον κατάλογο των συστατικών τα πρόσθετα αναφέρονται υποχρεωτικά με το όνομα της κατηγορίας και το ειδικό τους όνομα ή τον αριθμό Ε.
Τα πρόσθετα τροφίμων κατατάσσονται σε μία από τις παρακάτω κατηγορίες ανάλογα με την κύρια λειτουργία που συνήθως συνδέεται με αυτά. Ωστόσο, η κατάταξη προσθέτου σε συγκεκριμένη κατηγορία δεν αποκλείει τη χρησιμοποίηση του προσθέτου αυτού και για άλλες λειτουργίες.
o Χρωστικές
o Συντηρητικά
o Αντιοξειδωτικά
o Γαλακτωματοποιητές
o Γαλακτωματοποιητικά άλατα
o Πυκνωτικά μέσα
o Πηκτωματοποιητές
o Σταθεροποιητές
o Ενισχυτικά γεύσης
o Μέσα οξίνισης
o Διορθωτικά οξύτητας
o Αντισυσσωματικά
o Τροποποιημένα άμυλα
o Γλυκαντικά
o Διογκωτικές σκόνες
o Αντιαφριστικά
o Υλικά επικάλυψης
o Βελτιωτικά αλεύρων
o Σκληρυντικά
o Υγροσκοπικά μέσα
o Συμπλοκοποιητές
o Ένζυμα
o Ύλες που προσδίδουν όγκο
o Προωστικά αέρια και αέρια συσκευασίας
ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ: Προσθέτουν ή αποκαθιστούν το χρώμα ενός τροφίμου που έχει χαθεί κατά την επεξεργασία του.
ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΑ: Παρατείνουν το χρόνο διατήρησης των τροφίμων προστατεύοντάς τα από τις αλλοιώσεις που προκαλούνται από τους μικροοργανισμούς.
ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ: Παρατείνουν το χρόνο διατήρησης των τροφίμων προστατεύοντάς τα από τις αλλοιώσεις που προκαλούνται από την οξείδωση (όπως το τάγγισμα των λιπών και οι μεταβολές χρώματος).
ΦΟΡΕΙΣ: Χρησιμοποιούνται για τη διάλυση, την αραίωση, τη διασπορά ή άλλη φυσική τροποποίηση προσθέτου τροφίμων χωρίς να μεταβάλλουν τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά του (και χωρίς να ασκούν οι ίδιοι τεχνολογικές επιδράσεις) προκειμένου να διευκολύνουν το χειρισμό, την εφαρμογή ή τη χρήση του.
ΓΑΛΑΚΤΟΜΑΤΟΠΟΙΗΤΕΣ: Επιτρέπουν το σχηματισμό ή τη διατήρηση ομοιογενούς μείγματος δύο ή περισσοτέρων μη μειγνυόμενων φάσεων, όπως το λάδι και το νερό, σε τρόφιμο.
ΓΑΛΑΚΤΟΜΑΤΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΑΛΑΤΑ: Μετατρέπουν τις πρωτεΐνες που περιέχονται στο τυρί σε διασπαρμένη μορφή και, κατ' αυτόν τον τρόπο, επιφέρουν ομοιογενή κατανομή των λιπών και των άλλων συστατικών.
ΠΥΚΝΩΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Αυξάνουν ή μειώνουν τη ρευστότητα ενός τροφίμου.
ΠΗΚΤΟΜΑΤΟΓΟΝΟΙ ΠΑΡΑΓΩΝΤΕΣ: Προσδίδουν σε ένα τρόφιμο υφή μέσω του σχηματισμού ενός πηκτώματος.
ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΤΕΣ: Επιτρέπουν τη διατήρηση της φυσικο-χημικής κατάστασης ενός τροφίμου, δηλαδή επιτρέπουν τη διατήρηση της ομοιογενούς διασποράς δύο ή περισσότερων μη μειγνυόμενων ουσιών σε ένα τρόφιμο. Περιλαμβάνουν επίσης ουσίες που σταθεροποιούν, συντηρούν ή εντείνουν το υπάρχον χρώμα ενός τροφίμου.
ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΑ ΓΕΥΣΗΣ: Ενισχύουν την υπάρχουσα γεύση ή / και οσμή του τροφίμου.
ΟΞΕΑ: Αυξάνουν ή μειώνουν την οξύτητα των τροφίμων ή / και τους προσδίδουν όξινη γεύση.
ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΟΞΥΤΗΤΑΣ: Μεταβάλλουν ή ελέγχουν την οξύτητα ή την αλκαλικότητα του τροφίμου.
ΑΝΤΙΣΥΣΣΩΜΑΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΩΝΤΕΣ: Μειώνουν την τάση μεμονωμένων σωματιδίων του τροφίμου να προσκολλώνται μεταξύ τους.
ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΑΜΥΛΑ: Λαμβάνονται με μία ή περισσότερες χημικές επεξεργασίες βρώσιμων αμύλων. Μπορεί να έχουν υποστεί φυσική ή ενζυματική επεξεργασία, και μπορούν να έχουν υποστεί όξινη ή αλκαλική αραίωση ή λεύκανση.
ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΑ: Χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν γλυκιά γεύση στα τρόφιμα ή ως επιτραπέζια γλυκαντικά. Η χρήση γλυκαντικών υλών αντί της ζάχαρης είναι δικαιολογημένη για την παραγωγή τροφίμων μειωμένων θερμίδων, τροφίμων που δεν προκαλούν τερηδόνα ή τροφίμων χωρίς προσθήκη ζάχαρης για την παράταση του χρόνου διατήρησης χάρις στην αντικατάσταση της ζάχαρης, καθώς και για την παραγωγή διαιτητικών προϊόντων.
ΔΙΟΓΚΩΤΙΚΑ ΑΡΤΟΠΟΙΙΑΣ: Αυξάνουν τον όγκο της ζύμης ή του παναρίσματος ελευθερώνοντας αέριο.
ΑΝΤΙΑΦΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ: Προλαμβάνουν ή περιορίζουν το σχηματισμό αφρού.
ΑΦΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ: Επιτρέπουν την ομοιογενή διασπορά αερίου φάσεως σε υγρό ή στερεό τρόφιμο.
ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΓΛΑΣΑΡΙΣΜΑ: (Συμπεριλαμβανομένων των λιπαντικών μέσων) Προσδίδουν στιλπνότητα ή παρέχουν προστατευτική επικάλυψη, τοποθετούμενα στην εξωτερική επιφάνεια του τροφίμου. Συμπεριλαμβάνονται και τα υλικά που προστίθενται γα ευκολότερη κατάποση.
ΒΕΛΤΙΩΤΙΚΑ ΑΛΕΥΡΩΝ: Προστίθενται στο αλεύρι ή στη ζύμη προκειμένου να βελτιώσουν την αρτοποιητική ικανότητά τους.
ΣΚΛΗΡΙΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ: Καθιστούν ή διατηρούν τους ιστούς των φρούτων ή των λαχανικών σκληρούς ή τραγανούς, ή αλληλεπιδρούν με τους πηκτωματογόνους παράγοντες για την παρασκευή ή την ενίσχυση πηκτώματος.
ΥΓΡΟΣΚΟΠΙΚΑ ΜΕΣΑ: Αποτρέπουν τη ξήρανση των τροφίμων ή προάγουν τη διάλυση μιας σκόνης σε υδατικό μέσο.
ΣΥΜΠΛΟΚΟΠΟΙΗΤΕΣ: Σχηματίζουν χημικά σύμπλοκα με μεταλλικά ιόντα.
ΔΙΟΓΚΩΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ: Συμβάλλουν στη διόγκωση τροφίμου χωρίς να συμβάλλουν σημαντικά στη διαθέσιμη ενεργειακή αξία του.
ΑΕΡΙΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ: Τα αέρια, πλην του αέρα, τα οποία εισάγονται σε περιέκτη πριν, κατά ή μετά την τοποθέτηση τροφίμου στον εν λόγω περιέκτη.
ΠΡΟΩΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ: Τα αέρια, πλην του αέρα, τα οποία προκαλούν την αποβολή τροφίμου από περιέκτη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου