Νερό: Δημόσιο Αγαθό ή Αντικείμενο επιχειρηματικού πλουτισμού και κερδοσκοπίας;

Άρθρο της Ελένης Μήτσου και της Ηλέκτρας Κλείτσα


«Είμαστε αντίθετοι στην ιδιωτικοποίηση των υδάτινων πόρων», δήλωνε στις 14/9/2009 ο Γ. Παπανδρέου κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στη ΔΕΘ.

9 μήνες αργότερα, η κυβέρνηση άρχισε να σχεδιάζει τη δημιουργία μιας εταιρείας «ομπρέλα», με την ονομασία «Ελληνικά Νερά Α.Ε.» κάτω από την οποία θα ενταχθούν η ΕΥΔΑΠ, η ΕΥΑΘ και άλλες εταιρείες ύδρευσης της χώρας για να μπορέσουν να πουληθούν ως πακέτο στις πολυεθνικές του νερού SUEZ, VEOLIA και RWE.

Σε όλες τις χώρες όπου ο έλεγχος του νερού έχει περάσει σε ιδιώτες, η τιμή του έχει αυξηθεί δραματικά, η ποιότητά του έχει χειροτερεύσει, ενώ η πλημμελής συντήρηση των δικτύων ύδρευσης από τους νέους ιδιοκτήτες – επιχειρηματίες έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των διαρροών και την κατασπατάληση αυτού του πολύτιμου και περιορισμένου φυσικού πόρου.

Τα αποτελέσματα της ιδιωτικοποίησης του νερού ...στην Αγγλία...

Κατά 245% αυξήθηκε η τιμή του νερού από το 1989 – όταν τα δίκτυα ύδρευσης ιδιωτικοποιήθηκαν – έως το 2006. Για χιλιάδες νοικοκυριά οι αυξήσεις αυτές ήταν πέρα από τις δυνατότητές τους... Το 1994, είχε διακοπεί η παροχή νερού σε 18,636 νοικοκυριά ως αποτέλεσμα της αδυναμίας τους να πληρώσουν τους λογαριασμούς. Η κοινωνική κατακραυγή ήταν τόσο μεγάλη που 4 χρόνια αργότερα η κυβέρνηση αναγκάστηκε να απαγορεύσει δια νόμου τη διακοπή ύδρευσης στα σπίτια.

Τα προβλήματα όμως με την ιδιωτικοποίηση των δικτύων ύδρευσης δεν σταμάτησαν εκεί. Οι ιδιωτικές εταιρίες που ανέλαβαν τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης μείωσαν το προσωπικό στο μισό και περιέκοψαν δραστικά τα κονδύλια για την ασφάλεια και τη συντήρηση των δικτύων. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα για τις συνέπειες αυτών των περικοπών είναι τα εξής:
- Το 2008 στο νομό Northamptonshire το νερό 295.000 ανθρώπων μολύνθηκε με το επικίνδυνο για την υγεία παράσιτο cryptosporidium.
- To 2007 τεράστιες ποσότητες υποχλωριώδους νατρίου διέρρευσαν από τις εγκαταστάσεις της Anglian Water στον ποταμό Wandle που διασχίζει το Νότιο Λονδίνο, σκοτώνοντας υδρόβια ζώα και φυτά σε μια ακτίνα 5 χλμ.
- Το 2009 η Thames Water (θυγατρικής της πολυεθνικής RWE) άφησε να διαρρεύσουν 20.000 τόνοι ανεπεξέργαστων λυμάτων στον ποταμό Τάμεση προκαλώντας μια μεγάλη οικολογική καταστροφή.

...Στον Καναδά...

Το 2000 στην πόλη Walkerton του Καναδά 2,500 άνθρωποι αρρώστησαν και 7 έχασαν τη ζωή τους καθώς το νερό του δικτύου ύδρευσης είχε μολυνθεί με το κολοβακτηρίδιο E. coli O157:H7. Η ιδιωτική εταιρία που ήταν υπεύθυνη για την επεξεργασία και τον έλεγχο του νερού της πόλης, είχε γνώση της μόλυνσης, ωστόσο για πολλές μέρες δεν ενημέρωνε τους κατοίκους... Η δικαιολογία που πρόβαλε στα δικαστήρια ήταν ότι τα αποτελέσματα των εργαστηριακών αναλύσεων είναι εμπιστευτικά και αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία της εταιρίας.

...και στη Γαλλία...

30% πιο ακριβό είναι το νερό στις γαλλικές πόλεις όπου τα δίκτυα ύδρευσης ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρείες (SUEZ, Vivendi, κ.α.) από τις πόλεις όπου τα δίκτυα παραμένουν στο Δημόσιο.

Οι βαρόνοι του νερού όμως δεν αρκούνται στις «νόμιμες» αυξήσεις. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της πόλης Grenoble, στην οποία το 1998 αποκαλύφθηκε ότι η SUEZ «φούσκωνε» τους λογαριασμούς του νερού χρησιμοποιώντας «δημιουργική λογιστική» και άλλα κόλπα. Το 1999 η εταιρία μετά από απόφαση των γαλλικών δικαστηρίων αναγκάστηκε να επιστρέψει τα χρήματα των λογαριασμών που αντιστοιχούσαν στα έτη 1985-1998.

Τόσο η Vivendi όσο και οι SUEZ έχουν συχνά – πυκνά προβλήματα με τη δικαιοσύνη. Οι διώξεις που τους ασκούνται, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, έχουν να κάνουμε με το χρηματισμό πολιτικών προσώπων και κομμάτων. Οι μίζες δίνονται για να κατοχυρώσουν οι εταιρίες αυτές συμβόλαια εκμετάλλευσης δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, αξίας πολλών εκατομμυρίων ευρώ.

Η πορεία της ιδιωτικοποίησης του νερού στην Ελλάδα

Στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 η κυβέρνηση «έσπασε» την ΕΥΔΑΠ και την ΕΥΑΘ σε δυο κομμάτια.

- Δημιούργησε από τη μια την «ΕΥΔΑΠ Παγίων» και την «ΕΥΑΘ παγίων», οι οποίες έχουν ως βασική ευθύνη: τη λειτουργία και τη συντήρηση των ταμιευτήρων νερού (λίμνες, φράγματα, δεξαμενές, αντλιοστάσια) και των εξωτερικών υδραγωγείων. Αυτές οι δημόσιες εταιρίες χρηματοδοτούνται μέσω των φόρων που πληρώνουμε κάθε χρόνο στο κράτος.
- Από την άλλη, δημιουργήθηκαν οι «ΕΥΔΑΠ Α.Ε.» και «ΕΥΑΘ Α.Ε.», οι οποίες έχουν στην ευθύνη τους τη λειτουργία και τη συντήρηση των υδραγωγείων και των δικτύων ύδρευσης μέσα στις πόλεις (δηλαδή τη «διανομή» του νερού στους καταναλωτές) καθώς και τον έλεγχο και την επεξεργασία του νερού που καταλήγει στις βρύσες μας. Αυτές οι εταιρίες χρηματοδοτούνται από τους λογαριασμούς του νερού, που όλοι λαμβάνουμε στα σπίτια μας.

Πέρα από το γεγονός ότι οι καταναλωτές πληρώνουν στην πραγματικότητα το νερό με δυο τρόπους (μια μέσω των φόρων και μια μέσω των λογαριασμών των ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ κοκ), το σπάσιμο αυτών των εταιριών ύδρευσης είχε τον εξής στόχο: το δημόσιο να διατηρήσει στην κατοχή του το κομμάτι της ύδρευσης που δεν είναι ελκυστικό για το ιδιωτικό κεφάλαιο - καθώς είναι πολύ δαπανηρό - και το κομμάτι που παράγει κέρδη (η πώληση του νερού) να παραδοθεί σταδιακά στους ιδιώτες.

Σήμερα στο Δημόσιο ανήκει:
- το 100% της «ΕΥΔΑΠ Παγίων» και της «ΕΥΑΘ παγίων»
- το 61% της «ΕΥΔΑΠ Α.Ε.» και το 74% της «ΕΥΑΘ Α.Ε.»

Η «ΕΥΔΑΠ Α.Ε.» και η «ΕΥΑΘ Α.Ε.» μετοχοποιήθηκαν, με την εισαγωγής τους στο χρηματιστήριο το 1999 και το 2001 αντίστοιχα. Μέσα στα πρώτα 10 περίπου χρόνια από τις μετοχοποιήσεις, τα τιμολόγια του νερού της ΕΥΔΑΠ Α.Ε. αυξήθηκαν κατά 150%, ενώ της ΕΥΑΘ Α.Ε. κατά 320%. Την ίδια στιγμή το προσωπικό τους μειώθηκε κατά 1.000 και 450 εργαζομένους αντίστοιχα, ενώ βασικές υπηρεσίες των εταιριών αυτών ανατέθηκαν σε εργολάβους. Μερικά από τα αποτελέσματα των περικοπών είναι η ελλιπής συντήρηση των δικτύων ύδρευσης που οδηγούν, μεταξύ άλλων, σε σημαντικές απώλειες νερού (20-25%) λόγω διαρροών καθώς και η υποβάθμιση της ποιότητας του πόσιμου νερού.

Η προηγούμενη κυβέρνηση της ΝΔ, λίγο πριν τις τελευταίες εκλογές είχε προκηρύξει διαγωνισμό για την πώληση ενός ακόμη σημαντικού κομματιού της ΕΥΑΘ. Ο διαγωνισμός ακυρώθηκε από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ (που προεκλογικά δήλωνε «αντίθετο με την ιδιωτικοποίηση των υδάτινων πόρων»). Σήμερα όμως, επαναφέρει το θέμα της πώλησης ακόμη μεγαλύτερων κομματιών και των δύο εταιριών (καθώς και της παραχώρησης του μάνατζμεντ αυτών), με στόχο στο δημόσιο να παραμείνει (αρχικά) μόνο το 51% της ΕΥΔΑΠ Α.Ε. και της ΕΥΑΘ Α.Ε. Και το εύλογο ερώτημα που τίθεται είναι, αν η κυβέρνηση προχωρήσει τα σχέδια της ιδιωτικοποίησης, πόσο ακόμα θα αυξηθεί η τιμή του νερού; Πόσο ακόμα θα υποβαθμιστεί η ποιότητά του; Πόσο μεγαλύτερες ποσότητες νερού θα χάνονται λόγω διαρροών;

Το νερό είναι φυσικός πόρος και οι φυσικοί πόροι ανήκουν σε ολόκληρη την κοινωνία!

Το νερό δεν δημιουργείται από επιχειρηματίες. Είναι ένας φυσικός πόρος, απαραίτητος για την δημιουργία και την ύπαρξη της ζωής και ως τέτοιος επιβάλλεται να αποτελεί δημόσιο αγαθό, και όχι αντικείμενο εμπορίας, κερδοσκοπίας και επιχειρηματικού πλουτισμού!

Οι εταιρείες ύδρευσης πρέπει να είναι δημόσιες! Η διαχείρισή τους πρέπει να περάσει στα χέρια των εργαζομένων στις εταιρίες αυτές και να ελέγχεται από ολόκληρη την κοινωνία, μέσω εκλεγμένων αντιπροσώπων από επιστημονικούς φορείς, σωματεία, τις τοπικές κοινωνίες κοκ!

Πρέπει όλοι να αγωνιστούμε και να διεκδικήσουμε:

 το νερό να ανήκει στην κοινωνία και η διαχείριση του να γίνεται μόνο από δημόσιες επιχειρήσεις!
 Να τιμολογείται με βάση το κόστος άντλησης, συντήρησης των δικτύων, επεξεργασίας του νερού και των μισθών των εργαζομένων και όχι με βάση τα κέρδη των ιδιωτών!
 Να υπάρξει ολοκληρωμένος σχεδιασμός και ορθολογική διαχείριση του συνόλου των υδατικών αποθεμάτων έτσι ώστε από την μια να μπει ένα τέλος στα φαινόμενα κακοδιαχείρισης, κατασπατάλησης και μόλυνσής τους και από την άλλη να καλύπτονται οι ανάγκες ολόκληρης της κοινωνίας!

Οι αγώνες μας μπορούν να νικήσουν!

Τόσο στον αναπτυσσόμενο κόσμο (από τη Βολιβία μέχρι την Ινδονησία) όσο και στον ανεπτυγμένο (ΗΠΑ, Γαλλία, Ιρλανδία και αλλού) όπου δημιουργήθηκαν πλατιά, μαζικά και δημοκρατικά οργανωμένα κινήματα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού κατάφεραν να νικήσουν!