Φωτιές στη Σουμάτρα, νέφος στη Σιγκαπούρη, κέρδη στις τσέπες των πολυεθνικών...

Από τα μέσα Ιούνη, ένα πυκνό σύννεφο καπνού πνίγει την Ινδονησία, τη Σιγκαπούρη και αρκετές περιοχές της Μαλαισίας.

Το νέφος, που έχει υποχρεώσει τους κατοίκους των περιοχών στις οποίες εξαπλώθηκε να μένουν κλεισμένοι στα σπίτια τους, ή όταν τολμήσουν να κυκλοφορήσουν στους δρόμους να φοράνε υποχρεωτικά μάσκες, προέρχεται από τις τεράστιες δασικές πυρκαγιές που μαίνονται για μέρες στην Ινδονησία, στο νησί Σουμάτρα.

Ατμοσφαιρική ρύπανση

Η ατμοσφαιρική ρύπανση που έχει προκληθεί από τις φωτιές, είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί τα τελευταία δεκαεπτά χρόνια.

Ο δείκτης ατμοσφαιρικής ρύπανσης, που κυμαίνεται από 0 έως 500 μονάδες, έχει φτάσει τις 400, ένα όχι μόνο σπάνιο, αλλά και εξαιρετικά επικίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία νούμερο. Υπολογίζεται πως όταν ο συγκεκριμένος δείκτης (PSI) ξεπερνάει τις 300 μονάδες, μπορεί τόσο να επιδεινώσει υπάρχοντα προβλήματα υγείας, όσο και να προκαλέσει νέες παθήσεις (κυρίως καρδιακές και αναπνευστικές) σε απόλυτα υγιείς ανθρώπους.

Τις πρώτες μέρες της ανυπολόγιστης περιβαλλοντικής καταστροφής η  κυβέρνηση της Ινδονησίας, απαντούσε στις κατηγορίες των αρχών της Σιγκαπούρης λέγοντας ότι η γειτονική χώρα «πρέπει να σταματήσει να κάνει σαν κακομαθημένο παιδί». Τελικά, μετά από αρκετές ημέρες, αναγκάστηκε να απολογηθεί με δηλώσεις του προέδρου της, Σ. Μ. Γιουντογιόνο,: «Ως πρόεδρος, ζητώ συγγνώμη και την κατανόηση των φίλων μας στη Σιγκαπούρη και τη Μαλαισία».

Ανέφερε μάλιστα ότι η κυβέρνησή του «έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε» για να σβήσουν οι φωτιές στα δάση της Σουμάτρα, και ότι έχει δαπανήσει μέχρι στιγμής 20 εκατ. δολάρια για να μετριαστούν οι επιπτώσεις της καταστροφής. Η κυβέρνηση μάλιστα, σχεδιάζει να… προκαλέσει τεχνητές βροχές «βομβαρδίζοντας» τα σύννεφα, προκειμένου να σβήσουν γρηγορότερα οι φωτιές που καταστρέφουν τα δάση της Ινδονησίας.

Σύμφωνα με το αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CNN, αυτό που ανησυχεί την κυβέρνηση της Σιγκαπούρης, είναι το ενδεχόμενο να χρειαστεί να ξαναδαπανήσει τεράστια ποσά (σε ακυρώσεις αεροπορικών δρομολογίων, αλλά και δαπάνες υγείας) με αυτά που απαιτήθηκαν το 1997, στο πιο πρόσφατο αντίστοιχο σύννεφο καπνού, σκόνης και ατμοσφαιρικής ρύπανσης που έπληξε τη χώρα και κόστισε συνολικά 9 δις δολάρια.

Τι είναι αυτό που καίγεται;

Τα τροπικά δάση της Σουμάτρα, που αποτελούν από το 2004 τμήμα των φυσικών μνημείων της UNESCO, το 1985 κάλυπταν το 58% του νησιού, ενώ μέχρι το 2009, το ποσοστό αυτό έπεσε στο 29%. Πρόκειται για ένα σπάνιο καταφύγιο σπάνιων ειδών, όπως του Τίγρη, του Ουρακοτάνγκου και του Ρινόκερου της Σουμάτρας, των οποίων οι πληθυσμοί μετρούνται πλέον σε μερικές εκατοντάδες. Ταυτόχρονα, αποτελεί το σπίτι και τη βασική πηγή επιβίωσης για τις κοινότητες των ντόπιων πληθυσμών.

Ένα δάσος στο έλεος των πολυεθνικών

Η αποψίλωση των τροπικών δασών της Σουμάτρα τις τελευταίες δεκαετίες είναι αποτέλεσμα των επεκτατικών διαθέσεων των μεγαλογαιοκτημόνων της περιοχής, οι οποίοι καταστρέφουν όλο και μεγαλύτερα κομμάτια δάσους, προκειμένου να αυξήσουν τις εκτάσεις καλλιέργειας φοινικέλαιου, αλλά και των πολυεθνικών εταιριών παραγωγής χαρτιού. Μεγάλες εταιρίες, όπως η APP και η April, αυξάνουν την παραγωγή και τα κέρδη τους εξαφανίζοντας τεράστιες εκτάσεις τροπικών δασών κάθε χρόνο.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι μεγάλοι καλλιεργητές φοινικέλαιου και οι εταιρίες παραγωγής χαρτιού που απειλούν τη Σουμάτρα. Σύμφωνα με την εφημερίδα Guardian, μια καναδική εξορυκτική εταιρία σχεδιάζει να «επενδύσει» σε μια έκταση 1,77 εκατ. εκταρίων, μετατρέποντάς την από τροπικό δάσος σε ορυχείο.

Στο ίδιο άρθρο του Guardian, υπάρχουν ακόμη πιο ζωντανά παραδείγματα σε σχέση με τις «δραστηριότητες» των πολυεθνικών στο νησί:

«Πρόκειται για την ταχύτερη και την πιο εκτεταμένη μεταβολή τοπίου που έχει συμβεί ποτέ στον πλανήτη, ακόμη κι αν συγκριθεί με τον Αμαζόνιο. Αν η καταστροφή συνεχιστεί με αυτούς τους ρυθμούς, το μόνο που θα έχει μείνει σε 20 χρόνια θα είναι μερικά αποκομμένα τμήματα δάσους, ανάμεσα σε τεράστιες εκτάσεις φυτειών. Θα αυξηθεί ο αριθμός των πλημμύρων, των πυρκαγιών, των παρατεταμένων περιόδων ξηρασίας, ενώ η πανίδα θα συρρικνωθεί» -
Yuyun Indradi, μέλος της Greenpeace στη Τζακάρτα.

«Εννιά χωριά βρίσκονται σε πόλεμο με την εταιρία – κολοσσό April, που έχει πάρει άδεια να καταστρέψει άλλα 450.000 εκτάρια στην κεντρική Σουμάτρα ... ‘Θα πεθάνουμε για το δάσος αν είναι απαραίτητο. Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Το δάσος είναι η ζωή μας. Εξαρτόμαστε από αυτό για να χτίσουμε τα σπίτια και τις βάρκες μας. Το προστατεύουμε. Οι άδειες δόθηκαν παράνομα, και τώρα το μόνο που μας μένει είναι να δουλέψουμε για τις εταιρίες με μισθούς πείνας’,
είπε ένας από τους χωρικούς στο Teluk Meranti»

«Πενήντα μίλια πιο πέρα, κοντά στην πόλη Rengit, οι χωρικοί είδαν πέρσι με τρόμο το δάσος που περιέβαλλε την κοινότητά τους να καίγεται. Υποψιάζονται ότι υπεύθυνοι για τη φωτιά είναι οι άνθρωποι της εταιρίας. ‘Η ζωή είναι φριχτή πλέον. Έχουμε καταστραφεί. Το δάσος μας πρόσφερε ρετσίνι, ξύλο, καύσιμα. Τώρα δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να δουλέψουμε στην εταιρία παραγωγής φοινικέλαιου. Η εταιρία μας νίκησε. Η φωτιά μπήκε σκόπιμα. Αυτό το δάσος ήταν τα πάντα για μας. Το αξιοποιούσαμε ως σούπερ μάρκετ, κατάστημα οικοδομικών υλικών, φαρμακείο και πρατήριο καυσίμων, εδώ και πολλές γενιές. Τώρα πρέπει να βάλουμε πλαστικό στις στέγες μας’»,
 είπε ένας κάτοικος του χωριού Bayesjaya».

Η κυβέρνηση έκανε «ότι μπορούσε»

Δηλώσεις σαν αυτές των στελεχών της κυβέρνησης της Ινδονησίας, μόνο προκλητικές μπορούν να χαρακτηριστούν αν λάβει κανείς υπόψη τη συνολική εικόνα της κατάστασης. Ακόμη και την ώρα που αναγκάστηκαν να ζητήσουν συγγνώμη από τους «γείτονες και φίλους» που πνίγονται στο νέφος, «ξέχασαν» φυσικά να αναφερθούν στους κατοίκους της ίδιας τους της χώρας, αυτούς που βλέπουν τα τελευταία χρόνια το δάσος, το σπίτι τους να καταστρέφεται.

Τις πρώτες μέρες της καταστροφής, κυβερνητικά στελέχη δήλωναν ότι η χώρα βρίσκεται «στο έλεος της φύσης». Με μια πιο προσεκτική ματιά, δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι στην πραγματικότητα είναι η φύση που βρίσκεται στο έλεος των πολιτικών των κυβερνήσεων που επιτρέπουν στις πολυεθνικές να καταστρέφουν ότι βρίσκεται ανάμεσα στις ίδιες και τα κέρδη τους.

Έχοντας επιτρέψει όλα τα τελευταία χρόνια στους μεγαλογαιοκτήμονες και τις εταιρίες παραγωγής χαρτιού να επεκτείνονται καίγοντας το δάσος, η κυβέρνηση της Ινδονησίας δεν μπορεί να πείσει κανέναν όταν –όντας πλέον σε μια εντελώς ανεξέλεγκτη κατάσταση­– δηλώνει ότι θα επιβάλει κυρώσεις στους υπεύθυνους, ή ότι θα ... βομβαρδίσει τα σύννεφα.